Türkü bir ağıt… Antep-Adana yöresindeki Türkmenlerin yerleşik hayata geçiş dönemine ait bir türkü… Ayşe, yeni evlenmiş güzel bir gelin… Güzel olduğu kadar da öz saygısına düşkündür. Kocası askere gidince kayınbabası ve kaynanası ile kalır. Onlara hizmet etmekten de hiç gocunmaz.
Kayınbaba eve gelip yemeğin hazır olmadığını görünce nazlı geline tokat atar, ağır konuşur. İşte bu tokat, her şeyin bittiği andır.
Kara çadır eğmeyinen
Üstü zedef düğmeyine
Adam gendin sele m’atar
Kayınbaba döğmeyinen
Bu dörtlük dinlediğimiz türkünün kavuştaklarında ya da bağlamalarında yok. Oysa dörtlük, türkünün belkemiği… Bir tokat ve gelinin intiharı… Ayşe, ırmağa atlar, boğulur gider. İlkyaz yanar.
Ağıtlar, bir acının ifadesi olurken aynı zamanda birikmiş tüm acılardan bir anlığına da olsa kurtulmaktır. Ağıda konu olana ağlanırken bir yandan da yaşama kaldığı yerden başlama bilinci, her ağıttan sonra kendiliğinden oluşur. Oluşur çünkü ağıtlar da zaman içinde değişime uğrar, acısını azaltarak ilerler. Ağıt bile ilk günkü acısından sıyrılıp yorulmuşken intihar etmek de neyin nesi? Ağıda ağlayanlar işinde gücünde, bir sen yoksun güzel gelin. Sen neden canına kıydın? Taşınmayacak acıların mı vardı?
Vah, “Aman Ayşe’m, yaman Ayşe’m / Dağlar başı duman Ayşe’m”
Dörtlüğün son iki dizesi anlamlı… “Adam, gendin sele m’atar / Kayınbaba döğmeyinen?” Gelin, onuruna düşkün biri! Buna erdem denir. Kimi incelikler kabalığı kaldırmaz. Yine de kayınbabanın tokadı, intiharla sonlanmamalıydı. Acılarından kurtulmak için ölümün seçilmesi, en kolay seçenektir. Kadının kurtuluşunda intihar seçenek değildir.
İnsan, bir tokatla intihar etmemeli, diyor bu iki dize. Doğru. O tokadı da o tokadı atanı da yok edecek büyük suskunluk, etkili bir ceza olabilirdi oysa. Çekip gitmek de sancı bırakır kalana. Sahi, güzel gelin, ruhunu öldüren tokadı, yokluğunla o eve, o çadıra neden bir mıh gibi çakıp gitmedin? Ölümünle o eve ceza verdin ama yaşasaydın keşke! Ardından yakılan ağıt, gün olur soğur. Muradı gözünde ölmek çok acı! Bir tokada yenilmek hele…
Taşınmayacak acıların mı vardı? Erkek şiddetinden mi usandın? Yoksa intiharın kendinden daha acı olan o cümleyi mi söyleyecektin?
“Beni intihar ettiler.” Antonin Artaud
İlk yorum yapan olun